News
Wetsvoorstel tot aanpassing van de geschillenregeling voor aandeelhouders
Op 21 april 2023 is het wetsvoorstel Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure (het “Wetsvoorstel Wagevoe”) ter advisering voorgelegd aan de Raad van State. Op 28 juni 2023 heeft dit orgaan zijn advies daarover uitgebracht. Hieronder worden de – voor de praktijk – belangrijkste punten uit het Wetsvoorstel Wagevoe ten aanzien van de geschillenregeling besproken.
Achtergrond
Geschillen tussen aandeelhouders in besloten verhoudingen doen zich voor zo lang als de vennootschap bestaat. Ruim 435.000 besloten vennootschappen in Nederland houden diverse ondernemingen in stand. Bij deze ondernemingen zijn diverse stakeholders, zoals werknemers, betrokken. Een substantieel deel van de Nederlandse besloten vennootschappen is in feite niet meer dan een samenwerkingsverband tussen – bijvoorbeeld – een aantal collega’s, vrienden en/of familieleden. Binnen besloten vennootschappen zijn de betrokkenen naast aandeelhouder vaak tevens bestuurder. De samenwerking staat in besloten vennootschappen voorop. Om uiteenlopende redenen kunnen echter geschillen ontstaan tussen aandeelhouders. Een onderliggend geschil tussen aandeelhouders resulteert dikwijls in een impasse binnen de vennootschap, met alle mogelijke gevolgen – voor de continuïteit van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming – van dien. Hierbij valt te denken aan – de in de praktijk veelvoorkomende – besloten vennootschappen met twee 50%-aandeelhouders die tevens het bestuur vormen. Ten gevolge van de impasse wordt de besluitvorming op zowel aandeelhouders- als bestuurdersniveau geblokkeerd.
De (wettelijke) geschillenregeling is de aangewezen route om conflicten tussen aandeelhouders te beslechten. De geschillenregeling bestaat (onder meer) uit de uitstotingsprocedure en de uittredingsprocedure. Bij de uitstotingsprocedure kan een (groep) aandeelhouders van een medeaandeelhouder vorderen dat deze zijn aandelen overdraagt. De uittredingsprocedure is een omgekeerde figuur: een aandeelhouder kan van zijn medeaandeelhouder(s) vorderen dat zijn aandelen worden overgenomen zodat hij kan uittreden.
Steggelende aandeelhouders kunnen daarnaast ook kiezen voor de enquêteprocedure. Het beleid en de gang van zaken binnen de vennootschap staan centraal in deze procedure en richt zich (primair) op het herstel van de gezonde verhoudingen binnen de vennootschap.
De (wettelijke) geschillenregeling wordt al decennialang bekritiseerd, omdat zij – in huidige vorm – onvoldoende efficiënt en effectief is voor de beslechting van aandeelhoudersgeschillen. Kort samengevat is de algemene opvatting dat de geschillenregelingsprocedure te lang duurt en dat deze in te weinig gevallen kan worden toegepast.
Het Wetsvoorstel Wagevoe beoogt de effectiviteit van de geschillenregeling te verbeteren, zodat aandeelhoudersgeschillen voortvarender, efficiënter en deskundiger kunnen worden beslecht. De belangrijkste wijzigingen van de huidige regeling die daartoe moeten leiden komen hierna achtereenvolgens aan bod.
Een verzoekschriftprocedure
Onder het huidige recht worden de uitstotingsprocedure en uittredingsprocedure als dagvaardingsprocedure gevoerd. Het Wetsvoorstel Wagevoe doopt deze geschillenregelingsprocedures om tot een verzoekschriftprocedure. Hiermee wordt (onder andere) bereikt dat alle relevante belanghebbenden de gelegenheid hebben hun standpunt naar voren te brengen in de procedure, en dat ingewikkelde oproepings- voegings- en tussenkomstvraagstukken achterwege blijven. Nog belangrijker voor de praktijk is dat de inkleding als verzoekschriftprocedure de combinatie met de (thans al als verzoekschriftprocedure gevoerde) enquêteprocedure mogelijk maakt: in één verzoekschrift kan dan zowel een enquêteverzoek als een verzoek tot uitstoting of uittreding worden opgenomen.
Eén gespecialiseerde feitelijke instantie
De huidige geschillenregelingsprocedures worden in eerste aanleg gevoerd bij de rechtbank. Tegen een uitspraak in een dergelijke procedure staat hoger beroep open bij de Ondernemingskamer (een bijzondere kamer van het gerechtshof Amsterdam). Het Wetsvoorstel Wagevoe voorziet in een inkorting van de procedure tot één feitelijke instantie bij de (meervoudig samengestelde en bij uitstek deskundige) Ondernemingskamer. Dit zorgt voor een aanzienlijk snellere en efficiëntere afdoening van aandeelhoudersgeschillen.
Wijziging van de uitstotingsnorm
Onder de huidige uitstotingsregeling kan de uitstoting van een aandeelhouder worden gevorderd door één of meer van zijn medeaandeelhouders (die alleen of gezamenlijk ten minste een derde van het geplaatste kapitaal verschaffen), op voorwaarde dat betreffende aandeelhouder door zijn gedrag het belang van de vennootschap zodanig schaadt dat zijn aandeelhouderschap niet meer kan worden geduld. Daarbij geldt de zogenaamde hoedanigheidseis: alleen gedragingen die zijn verricht in de hoedanigheid van aandeelhouder kunnen tot de vervulling van de uitstotingsnorm leiden. Door het Wetsvoorstel Wagevoe worden ook gedragingen die een aandeelhouder in andere hoedanigheid verricht, bijvoorbeeld als bestuurder of concurrent van de vennootschap, onder het bereik van de uitstotingsregeling gebracht. Ook dergelijke gedragingen kunnen daarmee tot de uitstoting van een aandeelhouder leiden.
Recente ontwikkelingen
Met het Wetsvoorstel Wagevoe is een beter functionerend systeem voor de beslechting van aandeelhoudersgeschillen op handen. De Raad van State toont zich – enkele opmerkingen daargelaten – positief in zijn advies over het Wetsvoorstel Wagevoe. Het is alleen nog niet bekend wanneer het Wetsvoorstel Wagevoe wordt ingediend bij de Tweede Kamer en wanneer de wet in werking treedt. Wordt vervolgd.
